Ποια είναι η Μιχαλού και γιατί της χρωστάμε; Υπάρχουν πράσινα άλογα, και αν όχι, πώς εξηγείται η σχετική έκφραση; Γιατί δίνουμε τα παπούτσια στο χέρι; Από πού προήλθε η έκφραση “περνάει ζωή χαρισάμενη”; Ποιος έχασε τ’ αυγά και τα καλάθια; Γιατί όσοι έρχονταν από την Πόλη έβαζαν κανέλα στην κορφή; Σε ποια αρχαία πηγή ανάγονται εκφράσεις όπως “αντί πινακίου φακής”, “φωνή βοώντος εν τη ερήμω”, “ήξεις αφήξεις”, “εξ απαλών ονύχων”; Η απάντηση σε αυτά και σε πολλά άλλα ερωτήματα βρίσκεται σε τούτο εδώ το βιβλίο, τα “Λόγια του αέρα”. Όχι σε όλα τα ερωτήματα όμως· υπάρχουν και θέματα στα οποία η έρευνα δεν έχει ακόμα βρει την απάντηση, και ο συγγραφέας έχει την εντιμότητα να το αναγνωρίσει και απλώς να παραθέσει τις επικρατέστερες εκδοχές (κάποτε και τη δική του).
Ο υπότιτλος του βιβλίου, “και άλλες 1000 παγιωμένες εκφράσεις” προσανατολίζει ως προς το περιεχόμενό του. Οι παγιωμένες εκφράσεις είναι ένα ελκυστικό κομμάτι της ελληνικής και κάθε άλλης γλώσσας: δίνουν χρώμα και πλούτο στη γλώσσα, επιτρέπουν να εκφρασθούν λεπτές αποχρώσεις, ενώ συχνά ακόμα και η ιστορία της γέννησής τους είναι γοητευτικά ενδιαφέρουσα.
Στο βιβλίο αυτό παρουσιάζονται χίλιες και μία τέτοιες εκφράσεις: παρατίθεται ο ορισμός τους, ανιχνεύεται η προέλευσή τους, εντοπίζονται αντιστοιχίες σε άλλες γλώσσες ή στα αρχαία και παλαιότερα ελληνικά. Τέλος, επειδή έχω αποδελτιώσει εκατοντάδες έργα της νεοελληνικής λογοτεχνίας, παραθέτω ένα ή περισσότερα λογοτεχνικά αποσπάσματα για κάθε έκφραση, δίνοντας στον αναγνώστη την ευκαιρία να γευτεί ζωντανά και συχνά έξοχα δείγματα λόγου, από τον Μακρυγιάννη και τον Παπαδιαμάντη έως τον Καραγάτση, τον Ταχτσή και τους νεότατους συγγραφείς. Αποτέλεσμα είναι ένα βιβλίο που προσπαθεί να συνδυάσει την εγκυρότητα των πληροφοριών με το τερπνό ύφος, ένα λεξικό που φιλοδοξεί να διαβαστεί σαν ανάγνωσμα.
Ενα τυχαίο λήμμα:
Του έψαλε τον αναβαλλόμενο: τον επέπληξε αυστηρά και επί πολλή ώρα. Ο «αναβαλλόμενος» είναι ένα δοξαστικό του εσπερινού της Μεγ. Παρασκευής, τροπάριο μακρό που ψάλλεται αργά και ξεκινάει με τις λέξεις «Σέ τον αναβαλλόμενον το φως ώσπερ ιμάτιον» («εσύ που τυλίγεσαι το φως σαν ρούχο», έξοχη ποίηση παρμένη από τον Ψαλμό 103). Για μια ακόμα φορά, η λαϊκή χρήση αδιαφορεί για την κυριολεκτική σημασία της λέξης.
