Taal : Nederlands
Antieke Uitvindingen, een serie over de voorlopers van onze moderne tijd. Uitvinders die ontdekkingen deden op het gebied van techniek, geneeskunst en automatisering, lang voor de Industriële Revolutie. Voor onze overgrootouders zou de wereld waarin wij heden ten dage leven al onbegrijpelijk zijn. We bevinden ons in het tijdperk van hightech, van straalmotoren, supercomputers en kunstmatige intelligentie. Vanaf de Industriële Revolutie is er razendsnel vooruitgang geboekt, waardoor we alle voorafgaande beschavingen ver achter ons hebben gelaten. Dat is althans de heersende opvatting. In Antieke Uitvindingen worden de meest geavanceerde staaltjes van technologie uit de Klassieke Wereld en het Verre Oosten onderzocht. En dat zijn er nogal wat. Als men terugkijkt, kan men zich zelfs afvragen waarom de Industriële Revolutie geen tweeduizend jaar eerder plaatsvond. Heel veel van wat in de afgelopen anderhalve eeuw is ontdekt of geconstrueerd, bestond in vergelijkbare vorm al twee millennia eerder. De grote uitvindingen van onze tijd, zijn in feite vaak her-uitvindingen.
DVD 1
Meten is Weten: De computer – het apparaat waarmee gemechaniseerd berekeningen kunnen worden gemaakt – is het boegbeeld van onze moderne tijd. De eerste elektrische computers werden pas na de Tweede Wereldoorlog ontworpen, de eerste handmatig bediende slechts honderd jaar daarvoor. Toch beschikten de Grieken 2200 jaar gelden over apparaten die exact hetzelfde konden als die eerste rekenmachines van na de Industriële Revolutie. In het eerste deel van Antieke Uitvindingen gaan we terug naar de Klassieke Oudheid van drie eeuwen v.C. Drie uitvindingen staan centraal: de Klok van Ktesibios, de afstandsmeter van Vitruvius en het befaamde Antikythera-mechanisme. Het begon met de uitvinding van de eerste mechanische klok in de geschiedenis door Ktesibios. Deze bleef gedurende de daaropvolgende vijftienhonderd jaar de meest nauwkeurige. Hierna kwamen tal van andere rekenmachines, variërend van de gemechaniseerde afstandsmeters waarmee het Romeinse netwerk van wegen in kaart werd gebracht tot aan de adembenemende geheimen van het Antikythera-mechanisme, een replica van de kosmos op miniatuurformaat. Zou ons computertijdperk tweeduizend jaar eerder zijn begonnen als deze opmerkelijke apparaten niet verloren waren gegaan?
Wondermachines: In dit programma staat een van de meest briljante en productieve uitvinders uit de Oudheid centraal. ‘Wondermachines’ besteedt aandacht aan het leven van Heron van Alexandrië en de drie voornaamste gebieden van expertise waarop hij werkzaam was. Daarbij ging het opmerkelijk genoeg in de eerste plaats om godsdienst. Voor de Egyptische tempels ontwierp hij tal van uiterst vernuftige ‘wondermachines’: deuren die zich automatisch openden, mechanische zangvogels, muntautomaten en sprekende standbeelden. Al deze vindingen waren uiteraard bedoeld om de geloofsgemeenschap te imponeren en de revenuen van de priesters te vergroten. Daarnaast was Heron ook op het gebied van theater actief. Voor de Romeinse schouwburgen en arena’s ontwierp hij tal van apparaten, variërend van machines voor geluids- en beeldeffecten (‘donder en bliksem’) tot een volledig geautomatiseerd theater dat het podium opgerold kon worden en vervolgens een heel toneelstuk kon uitvoeren. Tot slot is er aandacht voor de uitvinding die achteraf gezien het meest belangrijk was: de stoommachine van Heron. Het was niet alleen de eerste stoommachine, maar ook de eerste straalmotor in de geschiedenis.
DVD 2
De Oudste Chirurgen: We gaan er vaak vanuit dat de moderne geneeskunst pas werkelijk in de Renaissance is begonnen. Maar dat is niet zo. In dit programma staan drie behandelmethoden centraal, drie operaties waartoe chirurgen destijds in staat waren en alledrie even bloederig, huiveringwekkend als briljant. Pas tweeduizend jaar later zou men er opnieuw toe in staat zijn. In de graftombe van een Romeins chirurg in Duitsland werden de uiterst geavanceerde instrumenten aangetroffen waarmee men oogoperaties kon uitvoeren, variërend van messcherpe scalpels tot naalden met een diameter van slechts enkele haardikten waarmee staar kon worden verwijderd. Ook andere opgravingen geven een indicatie van de geavanceerdheid van de antieke geneeskunst: men blijkt achteraf in staat te zijn geweest tot hersenchirurgie, de meest gevaarlijke van alle operaties. Hippocrates en Celsus deden veel meer dan slechts theoretiseren over het vak en het opstellen van papieren procedures. Ze brachten hun ideeën daadwerkelijk in de praktijk.
Goddelijke Elektriciteit: Elektriciteit en zonne-energie zijn essentieel voor onze moderne tijd. Maar hadden de uitvinders uit de Oudheid ook al begrip van de kracht, eigenschappen en mogelijkheden van deze in onze ogen hedendaagse uitvinding? Hadden zij ook al beschikking over die goddelijke kracht? Gebruikte Archimedes zonne-energie om de Romeinen te verslaan? Was hij de eerste om zonnekracht te bundelen? Vroege historische ooggetuigenverslagen van de Slag bij Syracuse in 212 v.C. maken melding van het feit dat Archimedes gepolijste schilden gebruikte om licht te weerkaatsen op de zeilen van de invasiemacht van Romeinse schepen om ze zo in brand te steken. Er bestaan ook andere intrigerende en raadselachtige voorwerpen met betrekking tot energiegebruik in de Oudheid. In het Nationaal Museum in Irak ligt een vuistgrote aardewerken vaas. Over de functie ervan is uitgebreid gespeculeerd en als sommige historici het bij het rechte eind hebben, dan moeten zo’n beetje alle geschiedenisboeken worden herschreven. Het lijkt er namelijk op dat de vaas de eerste elektrische batterij is geweest daterend uit de periode voor Christus. Slaagde men er in de oudheid – bijna tweeduizend jaar voor de Industriële Revolutie – al in om elektriciteit op te wekken?
DVD 3
De Romeinse Titanic: Onder de oppervlakte van het Meer van Nemi ligt een van de belangrijkste staaltjes van Romeinse scheepsbouwkunst: de schepen van Nemi. Deze gigantische ‘oceaanstomers’ uit de Oudheid bevatten antieke uitvindingen die gedurende duizenden jaren verloren werden gewaand. Maar waarom werden ze gebouwd? Sommigen geloven dat het om de beruchte drijvende plezierpaleizen van Caligula gaat, ooit vergeven van excessen en orgieën. Maar misschien waren het ook wel de vlaggenschepen van een gigantische zeemacht. Pas onder Mussolini, met z’n obsessie over de Romeinse Oudheid, lukte het om de twee enorme wrakken de lichten van de bodem van het Meer van Nemi, vlakbij Rome. Door gebruik te maken van een oude Romeinse waterweg, lukte het hem om het meer droog te leggen en de 80-meter lange schepen de redden, een prestatie die praktisch integraal op film werd vastgelegd. In de boten werd uiterst geavanceerde technologie uit de Oudheid aangetroffen. Het heeft ons beeld van Romeinse werktuigbouwkunde volledig op z’n kop gezet. De Schepen van Nemi betekenden een adembenemende vondst. Maar al in 1944 kende het hele avontuur een rampzalig einde. Terugtrekkende Duitse troepen staken de boten in brand.
Oorlogsmachines: Oorlog was een levensstijl in de Oudheid. De vernietigende kracht van tanks, machinegeweren, raketten en vlammenwerpers was al duidelijk op de slagvelden rond het Middellandsezee Gebied, ver voor de geboorte van Christus. Een bewapeningswedloop dreef de uitvinders en werktuigbouwkundigen in de Oudheid tot grote hoogte waar het ging om steeds geavanceerder technologie. Zij vormen de meesterbreinen van het slagveld. Maar wie waren zij? En hoe creëerden zij hun dodelijke machines meer dan tweeduizend jaar geleden. Oorlogvoering in de Oudheid was net zo technologisch en dodelijk als oorlogvoering vandaag de dag met machines die stadsmuren konden slechten en Grieks Vuur, ook wel het napalm van de Oudheid genoemd. Nieuw onderzoek heeft aangetoond dat het verhaal van het Paard van Troje waarschijnlijk wel degelijk op waarheid is gebaseerd. Hoe destructief ook, de prestatie van wiskundigen , uitvinders en werktuigbouwkundigen op oorlogsgebied verdient alle respect.
